Ε.Ε. και ανακύκλωση μπαταριών

Σύμφωνα με τους στόχους του Έκτου Κοινοτικού Προγράμματος Δράσης για το Περιβάλλον καθώς και στην οδηγία 2002/96 σχετικά με τα απόβλητα ειδών ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού στην οποία διατυπώνεται η ανάγκη αναθεώρησης της κοινοτικής νομοθεσίας για τις Ηλεκτρικές Στήλες και τους Συσσωρευτές (οδηγία 91/157/ΕΟΚ) τα κράτη μέλη θα απαιτηθεί να θεσπίσουν συστήματα συλλογής, ώστε οι καταναλωτές να μπορούν να επιστρέφουν τις φορητές μπαταρίες δίχως καμιά επιβάρυνση. Ο προτεινόμενος στόχος ανέρχεται στο 80% όλων των φορητών μπαταριών νικελίου-καδμίου που παράγονται ετησίως στα κράτη μέλη.

Κάθε χρόνο διατίθενται στην αγορά της ΕΕ περίπου 800.000 τόνοι μπαταριών για αυτοκίνητα, 190.000 τόνοι για τη βιομηχανία και 160.000 τόνοι φορητών (γενικής χρήσης) μπαταριών. Τα μέταλλα που χρησιμοποιούνται σε αυτές τις μπαταρίες ποικίλλουν σημαντικά: οι μπαταρίες για τα αυτοκίνητα χρησιμοποιούν κυρίως μόλυβδο, ενώ στη βιομηχανία χρησιμοποιούνται μπαταρίες μολύβδου και νικελίου-καδμίου. Οι φορητές μπαταρίες που κυκλοφορούν είναι μη επαναφορτιζόμενες και περιέχουν κυρίως ψευδάργυρο- άνθρακα και αλκαλικό μαγγάνιο, και επαναφορτιζόμενες, κυρίως νικελίου-καδμίου, υδριδίου νικελίου μετάλλου, ιόντων λιθίου και μολύβδου οξέος.
Ο υδράργυρος, ο μόλυβδος και το κάδμιο έχουν καθοριστεί ως οι πλέον επικίνδυνες ουσίες στα απόβλητα των μπαταριών με την απόφαση 2000/532/EΚ. Ωστόσο, και άλλα μέταλλα που χρησιμοποιούνται στην κατασκευή τους, όπως ο ψευδάργυρος, ο χαλκός και το μαγγάνιο, το λίθιο και το νικέλιο συνιστούν κίνδυνο για το περιβάλλον. Στην περίπτωση της αποτέφρωσης, τα μέταλλα που χρησιμοποιούνται στις μπαταρίες συμβάλλουν στις εκπομπές τοξινών και βαρέων μετάλλων στην ατμόσφαιρα και ρυπαίνουν τα υπολείμματα αποτέφρωσης. Στην περίπτωση της ταφής των μπαταριών, τα κυριότερα περιβαλλοντικά προβλήματα σχετίζονται με ενδεχόμενες απορρίψεις απόπλυσης στο περιβάλλον. Αντίθετα, σε επίπεδο διαχείρισης πόρων, οι μπαταρίες θεωρούνται πολύτιμη πηγή δευτερογενών πρώτων υλών. Θα μπορούσαν να ανακτηθούν πολύτιμα μέταλλα, όπως το νικέλιο, το κοβάλτιο και ο άργυρος εάν οι μπαταρίες δεν κατέληγαν σε ταφή ή αποτέφρωση.
Η ισχύουσα κοινοτική νομοθεσία για τις μπαταρίες δεν κατέστη δυνατό να διασφαλίσει τον αποτελεσματικό έλεγχο των κινδύνων που προκαλούνται από την απόρριψή τους ούτε να θεσπίσει ενιαίο πλαίσιο για τη συλλογή και την ανακύκλωσή τους σε εθνικό επίπεδο. Επιπλέον, οι καταναλωτές δεν έχουν κατανοήσει πλήρως τι θα πρέπει να συλλέγουν και ως εκ τούτου δεν συμμετέχουν σε προγράμματα συλλογής και ανακύκλωσης σε εθνικό επίπεδο. Αποτέλεσμα της κατάστασης αυτής ήταν, το 2002, το 45% περίπου της συνολικής ποσότητας των φορητών μπαταριών σε επίπεδο ΕΕ των 15 (ήτοι 72.155 τόνοι) να καταλήξουν σε ταφή ή αποτέφρωση.

Κατά κανόνα, μετά τη συλλογή τους, όλες οι μπαταρίες πρέπει να προωθούνται στις εγκαταστάσεις ανακύκλωσης. Η πρόταση θέτει υψηλούς στόχους ανακύκλωσης, οι οποίοι όμως λαμβάνουν υπόψη το γεγονός ότι ορισμένες από τις φορητές μπαταρίες δεν είναι από τεχνικής απόψεως δυνατό να ανακυκλωθούν (100% των μπαταριών αυτοκινήτου και βιομηχανίας και τουλάχιστον το 90% των φορητών μπαταριών).
Επιπροσθέτως, η πρόταση καθορίζει ελάχιστες αποδόσεις ανακύκλωσης που επικεντρώνονται στο αποτέλεσμα της διαδικασίας ανακύκλωσης. Η διαδικασία ανακύκλωσης των μπαταριών μολύβδου οξέος πρέπει να ανακτά το σύνολο του μολύβδου και τουλάχιστον το 65% του μέσου βάρους όλων των μπαταριών. Η διαδικασία ανακύκλωσης των μπαταριών νικελίου καδμίου πρέπει να ανακτά το σύνολο του καδμίου και τουλάχιστον το 75% του μέσου βάρους όλων των μπαταριών. Για άλλες μπαταρίες, προβλέπεται ποσοστό ανάκτησης ίσο με το 55% του μέσου βάρους.
Για τη διασφάλιση της καλύτερης λειτουργίας της εσωτερικής αγοράς, οι εργασίες επεξεργασίας που πραγματοποιούνται στο εξωτερικό θα υπολογίζονται για τον έλεγχο της εκπλήρωσης των υποχρεώσεων ανακύκλωσης του κράτους μέλους εξαγωγής. Όσον αφορά όλους τους τύπους μπαταριών, οι παραγωγοί θα είναι υπεύθυνοι για το κόστος που αφορά τη συλλογή, την επεξεργασία και την ανακύκλωση. Για τις χρησιμοποιημένες φορητές μπαταρίες, το κόστος συλλογής θα αναλαμβάνεται από τις εθνικές, περιφερειακές και τοπικές αρχές. Για τις μπαταρίες αυτοκινήτων και βιομηχανιών, οι παραγωγοί θα συνάπτουν χρηματοδοτικές συμφωνίες με τους χρήστες. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να τηρούν μητρώο παραγωγών μπαταριών, οι οποίοι πρέπει να παρέχουν χρηματοδοτικές εγγυήσεις ότι είναι ικανοί να αναλάβουν τη διάθεση των χρησιμοποιημένων μπαταριών πριν ακόμη από την διάθεση των προϊόντων τους στην αγορά.

Ειδικότερα για την Ελλάδα το 2006 ανακυκλώθηκετο 10% επί των πωληθέντων μπαταριών (8.400.000 μπαταρίες). Στην Ελβετία το ποσοστό αυτό φτάνει το 62%, στο Βέλγιο το 52%, στην Αυστρία το 43%, στη Γερμανία το 35%, στην Ολλανδία το 34% και στη Γαλλία το 21%. Μικρότερα ποσοστά από την Ελλάδα έχουν η Βρετανία με 8%, η Πολωνία με 7%, η Τσεχία με 5%, η Ουγγαρία με 3% ενώ χώρες όπως η Ισπανία και η Ιταλία δεν έχουν ξεκινήσει ακόμη προσπάθειες ανακύκλωσης μπαταριών.

Έχουμε δρόμο ακόμα μπροστά μας αλλά κάθε αρχή και δύσκολη.